Επτά σοφοί

Επτά άνδρες της αρχαιότητας, οι οποίοι έζησαν κατά το τέλος του 7ου και τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. και διατύπωσαν σε σύντομα, περιεκτικά και εύληπτα αποφθέγματα οδηγίες ηθικής και πολιτικής συμπεριφοράς των ανθρώπων. Τα αποφθέγματα αυτά αποτελούσαν ένα είδος κώδικα που συγκέντρωνε την πρακτική πείρα, τη διεισδυτική παρατήρηση και την ακρίβεια διατύπωσης, ώστε να γίνονται αμέσως κοινό κτήμα και να αποσπούν κοινή παραδοχή. Χαρακτηριστική της μετριοφροσύνης των E.σ. είναι η παράδοση κατά την οποία ο χρυσός τρίποδας που ανασύρθηκε από τη θάλασσα και προοριζόταν για τον σοφότερο, μεταβιβαζόταν από τον έναν σοφό στον άλλο, ώσπου ο Σόλων τον έστειλε στον Απόλλωνα των Δελφών. Ο Πλάτων παρέδωσε πρώτος τα επτά ονόματα των σοφών, από τα οποία όμως μόνο τα τέσσερα αναφέρονται από όλους τους μεταγενέστερους, ενώ για τους άλλους τρεις υπάρχουν πολλές παραλλαγές. Οι τέσσερις αυτοί είναι οι: Θαλής ο Μιλήσιος, Πιττακός ο Μυτιληναίος, Βίας ο Πριηνεύς, Σόλων ο Αθηναίος. Άλλοι που αναφέρονται ότι ανήκουν στην ομάδα των E.σ. είναι: Περίανδρος ο Κορίνθιος, Κλεόβουλος ο Λίνδιος (Ρόδιος), Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, Ανάχαρσις ο Σκύθιος, Επιμενίδης και άλλοι. Είτε ως επιστημονικά πνεύματα, όπως ο Θαλής, είτε ως νομοθέτες, όπως ο Σόλων, είτε ως τύραννοι, όπως ο Περίανδρος, οι Ε.σ. αντιπροσωπεύουν τη μετάβαση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος από τη δεισιδαιμονία στην ενσυνείδητη παρατήρηση, κρίση και συμπεριφορά καθώς και στην οργάνωση της πολιτικής ζωής. Σε αυτούς αποδίδεται σειρά αποφθεγμάτων κυρίως ηθικού περιεχομένου («Μηδέν άγαν», «γνώθι σ’ αυτόν», «γλώσσα μη προτρεχέτω τον νουν», «βία μηδέν πράττειν», «ηδονής κρατείν» κ.ά.). Τα αποφθέγματα αυτά συγκέντρωσε πρώτος, περίπου το 300 π.Χ., ο Δημήτριος ο Φαληρέας.